بررسی روایی محتوا ونحوه تأیید آن

روایی (Validity) یک متن نشان می دهد که ابزار به کارگرفته شده در یک آزمون تا چه اندازه در سنجش آن موفق عمل کرده اند. درصورتی که آگاهی دقیق از اعتبار ابزار آزمون نداشته باشید نمی توان به داده ها و نتایج حاصل از آزمون استناد کرد. برای تأیید اعتبار یک آزمون معیارهای مختلفی وجود دارند. انواع روایی عبارتند از: روایی محتوا (content validity)، روایی صوری (face validity)، روایی ملاکی (criterion validity)، و روایی سازه (construct validity). در ادامه به بررسی کامل روایی یا اعتبار محتوایی خواهیم پرداخت.

• منظور از اعتبار یا روایی محتوایی چیست؟

اگر بخواهیم تعریفی ساده از روایی محتوا ارائه دهیم در حقیقت این نوع اعتبار، ابزاری است که برای بررسی اجزای به کاررفته در یک اندازه گیری مورداستفاده قرار می گیرد. برای اینکه درک این مطلب آسان تر شود از ذکر یک مثال استفاده می کنیم: اگر بخواهید پیشرفت تحصیل را در یک آزمون ارزیابی کنید، باید بدانید اعتبار یک آزمون اندازه گیری به نوع سؤالات مطرح شده در پرسش نامه بستگی دارد. 

در ادامه باید بگوییم، اگر سؤالات موجود در پرسش نامه قابلیت بیان ویژگی ها و مهارت های اصلی که محقق قصد بررسی آن ها را دارد، داشته باشد این آزمون از روایی محتوا (Content validity) برخوردار است. به همین منظور برای اطمینان از اعتبار محتوایی یک آزمون باید در تهیه ابزار آزمون مانند پرسش نامه با دقت عمل کرد. به عبارت ساده باید سؤالات به گونه ای انتخابی شوند که در جهت بررسی و تحقق اهداف اصلی محقق در این آزمون حرکت کنند. 

سؤالات پرسش نامه باید هم راستا با هدف اصلی پژوهش باشند

در یک تعریف ساده می توان چنین گفت که روایی محتوا در حقیقت نوعی ویژگی ساختاری است که هم زمان با طرح و تدوین هر آزمون در آن پدید می آید. لازم به ذکر است که اعتبار محتوایی هر آزمون توسط افراد متخصص در همان حوزه تعین می شود. به همین دلیل تأیید روایی (validity) هر محتوا یا آزمون به نظر مثبت داوران آن حوزه وابسته است. 

در برخی موارد اصلاح سؤالات یا برای معیارهای آزمون می توان از ویراستار کمک گرفت

• چرا روایی محتوایی اهمیت دارد؟

بررسی و ارزیابی هر آزمون یا پرسشنامه  از نظر روایی محتوا اهمیت ویژه ای در انواع مختلف مقالات عملی دارد. زیرا این نوع اعتبار عاملی است که تأیید می کند پرسش نامه مطرح شده تا چه اندازه در پوشش اهداف آزمون موفق عمل کرده است. اگر بخواهیم ساده تر بیان کنیم باید بگوییم اعتبار محتوایی عاملی است که نشان می دهد سؤالات انتخاب شده در هر آزمون تا چه اندازه توانسته اند مشخصه اصلی و موردنظر محقق را در جامعه درست ارزیابی و اندازه گیری کنند.

اگر در بررسی ویراستاری، روایی یک محتوا تأیید نشود اعتبار نتایج آن با مشکل مواجه خواهد شد

دلایل مختلفی برای اهمیت و ضرورت تأیید روایی محتوا وجود دارند. اما مهم ترین عامل این است که در صورت تأیید اعتبار محتوایی هر متن می توان اطمینان حاصل کرد که پرسش نامه یا سایر ابزارهای اندازه گیری آزمون در سنجش صفت مورد بررسی، عملکرد موفقی داشته اند. 

• معیارهای اصلی برای تأیید روایی محتوایی

مهم ترین روش برای سنجش و تأیید روایی محتوا، شاخص CVRاثر والتز و باسل است. این شاخص برای اولین بار در سال 1983 مورداستفاده قرار گرفت. شاخص اعتبار روایی دارای چهاربخش مختلف است. در هر یک از این بخش ها سؤالات به صورت گزینه ای مطرح می شوند. این چهاربخش عبارت اند از:

برای تأیید اعتبار یک محتوا می توان از شاخص CVRاستفاده نمود

• ارتباط

در این بخش برای بیان ارتباط ابزار اندازه گیری یا پرسش نامه چهار سؤال مطرح می شود که انتخاب هر یک از این قسمت ها نشان دهنده میزان سازگاری ابزار اندازه گیری با پژوهش موردنظر است. سؤالات عبارت اند از:

- ابزار اندازه گیری با پژوهش در ارتباط است

- ابزار یا پرسش نامه موردنظر نیاز به اصلاح دارد

- آیتم موردنظر با پژوهش سازگار است اما نیازمند بررسی جزئی است

- این ابزار کاملاً با پژوهش مرتبط است

انتخاب هر یک از این بخش ها توسط داوران، نشان می دهد که پرسش نامه تا چه اندازه در سنجش اهداف اصلی پژوهش در سطح جامعه موفق بوده است. 

• شفافیت

در این بخش، ابزار اندازه گیری از نظر شفافیت بررسی می شود. این قسمت نشان می دهد سؤالات مطرح شده در پرسش نامه به صورت شفاف مسائل را بررسی کرده اند یا خیر. سؤالات این بخش عبارت اند از:

- ابزار اندازه گیری یا سؤالات پرسش نامه شفاف نیست.

- این ابزار نیازمند اصلاح است.

- ابزار شفاف است اما به اصلاح جزئی نیاز دارد.

- ابزار یا پرسش نامه کاملاً شفاف است. 

• سادگی

سؤالات مطرح شده در پرسش نامه باید به گونه ای باشند که علاوه بر پوشش اهداف اصلی آزمون، بسیار ساده و قابل فهم باشد. ازاین رو، در این بخش، ابزار اندازه گیری آزمون از نظر سادگی سنجیده می شود. 

- ابزار اندازه گیری یا سؤالات پرسش نامه ساده نیستند

- این ابزار به اصلاح نیاز دارد

- علی رغم سادگی باید اصلاح شود

- ابزار کاملاً ساده است

• ابهام

در انتها باید سؤالات و بخش های مختلف پرسشنامه از نظر وجود هر نوع ابهام بررسی شوند. زیرا بروز یا وجود ابهام در پرسش نامه، محقق را در دستیابی به اهداف اصلی آزمون با مشکل مواجه می کند. سؤالات این بخش عبارت اند از:

- ابزار اندازه گیری یا سؤالات پرسش نامه مبهم هستند.

- باید ابزار یا سؤالات اصلاح شوند. 

- علی رغم عدم وجود ابهام باید اصلاحات کلی انجام شوند.

- فاقد هر نوع ابهام و کاملاً شفاف است.

دقت در انتخاب سؤالات پرسش نامه یا ابزارهای اندازه گیری سبب افزایش اعتبار محتوا خواهد شد

هریک از این بخش ها به صورت مجزا مورد بررسی قرار می گیرند. اما برای تأیید روایی محتوا نتایج حاصل از هر چهاربخش مورد ارزیابی قرار می گیرند. برای مثال اگر ابزار یا پرسش نامه شفاف باشد اما از نظر ارتباط با هدف اصلی آزمون یا سادگی دچار مشکل باشد، اعتبار روایی آزمون تأیید نخواهد شد. 

هر محقق می تواند با استفاده از این شاخص و نمره دادن به هریک از این بخش ها، پژوهش خود را از نظر روایی محتوا مورد ارزیابی قرار دهد. هر یک از این بخش ها اگر بتوانند نمره 0/75 یا بالاتر را کسب کنند در آزمون باقی خواهند ماند. در صورت عدم دستیابی به این امتیاز باید سؤال یا ابزار موردنظر تغییر یابد. به عبارت دیگر، بخش ها و سؤالاتی که با هدف اصلی آزمون، همبستگی و ارتباط نداشته باشند حذف خواهند شد. این امر به نوبه خود سبب افزایش دقت پژوهش و افزایش روایی محتوایی خواهد شد.

سعی کنید در تدوین پرسش نامه از سؤالاتی استفاده کنید که سازگاری بالایی با هدف اصلی پژوهش شما دارند

• سخن پایانی

روایی محتوا (content validity) ابزاری مهم در تأیید اعتبار هر آزمون است. این ابزار به محقق کمک می کند که بتواند مؤلفه ها و ابزارهای مناسب را برای هر آزمون انتخاب کند. در حقیقت این اعتبار، معیاری است که بیان می کند سؤالات مطرح شده در هر آزمون تا چه اندازه معرف کل جامعه تحت پژوهش هستند. در تعریفی ساده می توان بیان کرد که اعتبار محتوایی در حقیقت پاسخی به این سؤال است که ابزار و معیارهای استفاده شده در هر پژوهش می تواند به طور منطقی و مناسب، متغیرهای اصلی پژوهش را ارزیابی کند.

روایی محتواسبب می شود پژوهشگر اطمینان حاصل کند که سؤالات و معیارهای او قدرت کافی برای سنجش و بررسی اهداف اصلی آزمون را دارا هستند. گستردگی عناصر موجود در هر مقیاس اندازه گیری سبب می شود روایی و اعتبار هر پژوهش افزایش یابند. در انتها باید بگوییم اعتبار هر محتوا به سؤالات موجود در پرسش نامه و ابزارهای اندازه گیری آن وابسته است. اگر سؤالات مطرح شده معرف اهداف اصلی آزمون باشند، قطعاً پژوهش از روایی محتوا برخوردار خواهد بود. 

این مقاله در گروه ترجمه، ویرایش، و رفع سرقت ادبی ادیت95 تهیه شده است. استفاده بدون ذکر منبع مجاز نمی باشد.