روایی ملاکی و تکنیک های افزایش آن

روایی ملاکی (criterion validity) و روش های تعیین آن از موارد مهم در بسیاری از تحقیقات رشته های  روانشناسی، پرستاری، پزشکی، و علوم اجتماعی می باشد. به طور کلی، یکی از مواردی که در پایان­ نامه اهمیت بالایی دارد،  روایی (validity) و پایایی (reliability)   است.  روایی (validity) انواع مختلفی دارد که عبارتند از: روایی سازه، روایی صوری، روایی محتوا، و روایی ملاکی. روایی ملاکی (criterion validity) یک از موارد مهم در تایید پایان  نامه است. از این رو تصمیم گرفتیم که این بخش را به بررسی روایی و پایایی و معیارهای تشخیص و تایید آن اختصاص دهیم.

• منظور از روایی ملاکی چیست؟

روایی ملاکی (Criterion validity) در حقیقت معیاری برای بیان همخوانی و هماهنگی نتایج حاصل از یک آزمون با نتایج حاصل از آزمایش یا وسیله اندازه‌گیری معیار و ملاک است. این اعتبار غالبا به صورت ضریب همبستگی بیان می‌شود. هرچه ضریب همبستگی بین آزمون ملاک و آزمون پیش ­بینی کننده بیشتر باشد، ضریب روایی نیز بیشتر خواهد بود. به عبارت ساده، اعتبار ملاکی نشان ­دهنده وجود استاندارد بیرونی در ابزار آزمایش است. ضریب همبستگی مناسب برای این نوع روایی نیز 7/0 است.

• بررسی انواع روایی ملاکی

روایی ملاکیدر حقیقت وابسته به معیار است. این مولفه برای بیان کارایی یک ابزار در پیش بینرفتار در یک آزمایش به‌کار می رود. تفاوت­های بدست آمده در این روش بر پایه معیاری که باید پیش بینشود، محاسبه خواهند شد. در نتیجه، عملکرد هر مولفه با ابزار معیار مقایسه می شود. اعتبار ملاکی به دو دسته تقسیم می شود:

اعتبار و روایی پایان­نامه با توجه به شیوه اجرای آن انتخاب می شود

• روایی پیش بین (predictive)

این نوع روایی به پیش بین یک مولفه در آینده مربوط است. در این روش، نتایج بدست آمده در یک آزمایش یا پرسشنامه با آزمون ملاک معتبر مقایسه می ­شوند. ضریب همبستگی بدست آمده در این روش، نشان­دهنده روایی پیش بیناست. در یک مثال ساده می­توان گفت سؤالات کنکور دارای روایی ملاکی از نوع پیش بین هستند.

• روایی همزمان

روایی یا اعتبار همزمان (concurrent validity) زمانی قابل دسترسی یا اجرا است که داده ­های حاصل از دو آزمون را به صورت همزمان در اختیار داشته باشیم. در حقیقت، در چنین روشی عملکرد یک آزمون به عملکرد آزمون دیگر وابسته است. در مواردی که بخواهیم در یک آزمون ابزار اندازه گیری را با ابزار دیگری جایگزین کنیم روایی همزمان استفاده می شود. در این روش، ضریب همبستگی (coefficient of correlation) حاصل از آزمون همزمان به عنوان میزان اعتبار آزمون در نظر گرفته می­ شود.

انتخاب معیار مناسب و پایا به معنی افزایش روایی ملاکی تحقیق است

به عبارت ساده، روایی ملاکی در این روش از طریق ضریب همبستگی آزمون (Correlation Coefficient) به وسیله ملاک خارجی تعریف می شود. البته به یاد داشته باشید که ملاک خارجی حتما باید با متغیر آزمون دوم سنجیده شده باشد. روایی همزمان خود به دو بخش مجزا به نام روایی همگرا و واگرا تقسیم می­ شود. منفی و مثبت بودن همبستگی، عامل اصلی تقسیم اعتبار همزمان به صورت همگرا و واگرا است.

در روایی همگرا باید همبستگی آزمون طراحی شده با سازه های مشابه اما همزمان، مثبت و معنی ­دار باشد. البته توجه داشته باشید در چنین حالتی الزاما نباید ضریب همبستگی به صورت مستقیم (مثبت و معنی‌دار) باشد. بلکه ممکن است حالت معکوس (منفی) داشته باشد. به همین دلیل، در برخی منابع روایی ملاکی را به دو نوع دارای ضریب همبستگی مستقیم یعنی همگرا و دارای ضریب همبستگی معکوس یعنی واگرا تقسیم می ­کنند.

• مهم‌ ترین تکنیک­های افزایش روایی ملاکی

همانطور که اشاره کردیم روایی ملاکی در افزایش اعتبار مقاله یا پایان ­نامه بسیار مهم است. از این رو، بسیاری از افراد تمایل دارند بدانند آیا تکنیک ­هایی برای افزایش اعتبار ملاکی آزمون وجود دارند؟ ما در این قسمت سه تکنیک بسیار مهم که روایی و اعتبار یک آزمون را افزایش می دهند، بیان می ­کنیم:

1. هنگام انتخاب معیارها به این نکته توجه داشته باشید که اطلاعات و مستندات کافی در مورد اعتبار و پایایی آنها وجود داشته باشند؛ زیرا تنها از معیارها و ملاک ­های پایا و روا می توان برای ارزیابی اعتبار ملاکی یک آزمون استفاده کرد.
2. سعی کنید ملاک ­هایی که ارتباط منطقی و معقول بیشتری با ابزارهای بکار رفته در آزمون دارند را در اولویت قرار دهید.
3. روایی ملاکی در مواردی با ضعف مواجه می­ شود که مقیاس طراحی شده توسط پژوهشگر از روایی و اعتبار کافی برخوردار نباشد. به همین دلیل، با استفاده از تکنیک­ های افزایش پایایی و روایی محتوا (Reliability and validity) می­ توان کیفیت اعتبار ملاکی را افزایش داد.

• سخن پایانی

پایان ­نامه یا مقاله زمانی معتبر شناخته می ­شود که دارای روایی ملاکی، روایی محتوایی و پایایی باشند. اعتبار ملاکی در حقیقت معیاری برای بیان هماهنگی و همخوانی نتایج حاصل از آزمون با نتایج آزمون ملاک است. ضریب همبستگی در این نوع معیار نشان دهنده اعتبار آن است. به عبارت ساده، هر چه ضریب همبستگی بیشتر باشد، اعتبار ملاکی یک آزمون نیز بیشتر است.

درروایی ملاکی، همبستگی می تواند به دو صورت مثبت و منفی باشد. مثبت یا مستقیم بودن همبستگی تحت عنوان روایی همگرا تعریف می شود. اما همبستگی معکوس یا منفی نیز، روایی واگرا نامیده می شود. مهم‌ترین عاملی که می­تواند سبب افزایش روایی ملاکی دریک آزمون شود، انتخاب معیار است. پیش از انتخاب معیار داخلی یا خارجی تحقیق، باید بررسی های لازم در مورد روایی و پایایی معیار انجام شوند؛ زیرا تنها با بهره گیری از معیار روا و پایا می­توان اعتبار ملاکی یک آزمون را افزایش داد.

البته به یاد داشته باشد، تحقیقات و آزمون­هایی که روایی محتوا و پایایی بالایی دارند، از اعتبار ملاکی بیشتری برخوردار هستند. دقت کنید در حین ترجمه فارسی به انگلیسی مقالات استخراج شده از پایان نامه باید روایی ملاکی حفظ شود. از این رو بهتر است برای اطمینان از این امر، حتما ویراستاری متن انگلیسی قبل از انتشار آن انجام شود. زیرا مقالات فاقد اعتبار ملاکی در نشریات و مجلات معتبر به چاپ نخواهند رسید.

این مقاله در گروه ترجمه، ویرایش، و رفع سرقت ادبی ادیت95 تهیه شده است. استفاده بدون ذکر منبع مجاز نمی باشد.