انواع روایی در تحقیق کیفی (بر اساس پرسشنامه)

در بین ابزارهای پژوهش، پرسشنامه­ ابزاری پرکاربرد و رایج است. در دنیای پژوهش، به ­ویژه زمانی که با پرسشنامه ­ها سر و کار داریم، پایایی و روایی اهمیت ویژه ای دارد. طبق یک دسته ­­بندی کلی، روایی به روایی  ملاکی (criterion validity)، روایی محتوا (content validity)، روایی صوری (face validity) و روایی سازه (construct validity)  تقسیم می­ شود که در ادامه هر کدام از آنها به طور مختصر بررسی می شود.

روایی یا صحت اطلاعات

روایی (Validity) به این سوال پاسخ می­دهد که آیا ابزار یا محتوای سوالات مندرج در پرسشنامه (questionnaire)، دقیقاً متغیرها یا موضوع مورد مطالعه را می ­سنجد یا خیر؟ به بیان ساده ­تر روایی یعنی پرسشنامه همان چیزی را بسنجد که برای سنجش آن تهیه شده است. بر این اساس پرسشنامه ای از روایی برخوردار است که اگر مثلاً  برای سنجش هوش هیجانی (emotional intelligence) طراحی شده، فقط هوش هیجانی را بسنجد و نه هیچ چیز دیگری. روایی با اصطلاحاتی از قبیل اعتبار، صحت و درستی نیز شناخته می شود.

روایی یا اعتبار در ابزارهای مختلف پژوهش

• معیارها یا روش­های سنجش روایی

معیارها و روش های سنجش روایی عبارتند از: روایی ملاکی، روایی محتوا، روایی صوری، روایی سازه. در ادامه هر یک از این روش ها به صورت خلاصه توضیح داده خواهد شد:

• روایی ملاکی (criterion validity)

یکی از مواردی که در پایان­ نامه اهمیت بالای دارد، روایی  (validity) است. روایی انواع مختلفی دارد. روایی ملاکی یک از موارد مهم در تایید پایان ­نامه است. بدون وجود معیارهایی مانند روایی ملاکی و محتوایی و همچنین بدون پایایی، پایان ­نامه یا مقاله فاقد اعتبار کامل خواهد بود. به همین دلیل باید با روایی یا اعتبار ملاکی، روایی محتوایی، پایایی و ابزارهای تشخیص تقویت آن کاملا آگاه باشید.

ممکن است به مقاله زیر علاقه داشته باشید:

• روایی محتوا (contact validity)

روایی محتوا به ما اطمینان می­دهد که ابزار مورد نظر، پرسش های مناسب و به تعداد کافی را در بر دارد. روایی محتوا به دنبال پاسخ به این سوال است که آیتم­های پرسشنامه تا چه حد معرف کل سوال­هایی است که می­توان به صورت بالقوه از محتوا یا موضوع مورد نظر تهیه کرد.

مثلاً، زمانی که پژوهشگری می­خواهد هوش کلامی (verbal intelligence) دانش ­آموزان را بسنجد، پرسشنامه ­ای در این زمینه روایی محتوا دارد که قابلیت سنجش تمام ابعاد هوش کلامی را داشته باشد. روایی محتوا خود شامل دو شاخص؛ تناسب هر سوال و تناسب کل پرسشنامه می­شود.

• روایی صوری یا ظاهری (face validity)

همانطور که از اسم آن پیداست روایی صوری به این مسئله اشاره دارد که سوال­های پرسشنامه تا چه حد در ظاهر شبیه به موضوعی هستند که قرار است اندازه گیری شود. تعداد صفحات، تعداد سوالات، رنگ کاغذ، فونت مورد استفاده و آرایش متن همه و همه در این روایی مورد نظر قرار می  گیرند. منطقی بودن شکل و ترتیب سوالات، چاپ مناسب و مقدمه گویا و مختصر از دیگر محورهای روایی صوری هستند.

• روایی سازه (consruct validity)

روایی ساخت یا سازه تعیین می­کند که نتایج حاصل از کاربرد یک پرسشنامه تا چه حد با نظریه ­هایی که آزمون بر اساس آن تدوین شده، تناسب دارد. یعنی وقتی می ­گوییم یک ابزار واجد روایی سازه است که آیتم ­های آن به مفاهیم نظریه زیربنایی ربط داشته باشند.

این مقاله در گروه ترجمه، ویرایش، و رفع سرقت ادبی  ادیت95  تهیه شده است. استفاده بدون ذکر منبع مجاز نمی باشد.